Aodh Mac Gréacháin, 1878–1952

(Aodh an Áigh)




Hugh Graham, University of Minnesota, 1918 (College of Saint Teresa Archives)
Rugadh Aodh Mac Gréacháin 18 Samhain 1878 ag Shanaghan, in aice le Katesbridge, Co an Dúin. Feirmeoir a bhí ina athair, James Graham, agus Ellen Burns an t-ainm a bhí ar a mháthair. Pósadh iad-san i nDruim Mór ar 15 den Chéad Mhí 1878; ba as Shanaghan do James, agus ba as Coill Chon Murchaidh, taoibh le Shanaghan, do Ellen. Bhí deartháracha agus deirfiúracha ag Aodh, a b'óige ná é féin: Patrick, James, Mary, Susan, Agnes, John, Ellen.

Fá 1891 (mar a shíltear), bhog an teaghlach go Coill Chon Murchaidh, an áit a rabh siad ina gcómhnaidhe in 1901, agus Aodh ina measc — múinteoir a bhí ann, i ndiaidh é na bliadhanta 1896–8 a chaitheamh ar Choláiste De La Salle, Port Láirge. Bhí Gaedhilg agus Béarla ag Aodh, ag Agnes agus ag John. Pósadh Aodh ar Susan McKey, Fidh-inis, Droim Bearach, i mBaile na hInnse ar 19 Lughnasa 1909, agus in 1911, bhí Aodh agus a bhean Siubhán ina gcómhnaidhe i mBaile na hInse; i nGaedhilg a líonadh foirm an tsluagh-thaifid. In 1911, bhí an chuid a ba mhó de theaghlach Uí Ghréacháin go fóill i gCoill Chon Murchaidh, agus bhí Gaedhilg agus Béarla maoidhte ar James, Minnie, Susan, Agnes agus Ellen. Rugadh mac do Aodh agus Siubhán, James Gerard Maeliosa, i mBaile na hInse ar 1912/04/17; agus nighean, Mary Teresa (Maureen), ins an áit chéanna, ar 1915/02/19.

Bhí Aodh ina mhaighistir i scoil Tulaigh Oirir (agus b'fhéidir i scoltacha eile sa cheanntar sin) 1899–1904, agus ina árd-mhaighistir, Scoil na nGasúr, Baile na hInse, 1904–17. Bhain sé amach céim B.A. ó Ollscoil Ríoga na hÉireann 1907. Rinne sé stáidéar i gColáiste Ríoga na hEolaidheachta, Baile Átha Cliath, Samhradh 1914. Fuair sé H.Dip.Ed. ó Ollscoil na Ríona, Béal Fearsaide in 1916 (an bhliadhain chéanna a bhfuair Séamus Ó Searcaigh an chéim sin). Theagasc sé Gaedhilg i mBéal Fearsaide, in Óméith agus i nDún Pádraig, 1909–16. Theagasc sé Béarla agus Matamaitic i gCeardscoil Dhún Pádraig, 1912–5.


Bhí Aodh gníomhach in obair na Gaedhilge agus an náisiúnachais i gCo an Dúin. Fuair sé an chéad duais as cnuasacht logainmneacha i bhFeis Ó Méith 1901, agus dubhradh fá n-a chuid oibre i gcomharsanacht Chaisleán Uidhilín (‘The Reawakening of the North,’ Irish News 21/03/1905 8): “The work which was so well begun by Aodh na Geachain [sic] in October, 1901, has been well continued by Domhnall ua Murchadha, Padraig Mhac Giolla Dhe, and at present by Seumas ua Murchadha...”) Ba é a thug scéalta 16–21 de chuid Sgéalaidhe Óirghiall do Sheosamh Laoide — in Óméith a fuair sé iad uilig.

Chuir sé ádhbhar isteach ar chomórtais an Oireachtais in 1903, faoin ainm pinn “Réamann na Rannta”: ‘Trácht ar chúrsaí Seagháin Uí Néill nó Seaghain an Diomais’; tá fagháil air mar rannóg GL264 de LS G255 i Leabharlann Náisiúnta na hÉireann (eolas ó Sheán Mac Labhraí).

Bhí píosaí Gaedhilge aige ar an Ulster Herald (agus ar na páipéirí eile a bhí gaolmhar leis) eadar 12/1904 agus 04/1905. Scríobhadh sé corr-rud chuig An Claidheamh Soluis nó chuig an Irish News. Bheir sé le fios i litir ar An Claidheamh Soluis gur scríobh sé síos rud beag Gaedhilge ó na cainnteoirí deireannacha i gCo an Dúin.

Bhí teastas teagaisc Gaedhilge aige ó Choláiste Chomhghaill i mBéal Fearsaide in 1908. Tá lucht teagaisc agus lucht foghlama Choláiste Chomhghaill le feiceáil ins an phioctúir seo, a fuarthas i Nuall Scoile (iris na coláiste). Is é Aodh an tríomhadh duine ó chlé ins an rang tosaigh.
comhghall





omeith

Ghlac sé páirt mhór in eagrú Choláiste Bhríghde, Ó Méith, an chéad bhliadhain, 1912.

Ina seasamh ins an phioctúir seo, tá Peadar Ó Dubhda agus Domhnall Ó Baoighill. Ina suidhe, tá Aodh Mac Gréacháin, Eoin Mac Néill, agus Éamonn de Bhaldrain.


Thoisigh cuid den teaghlach a dh'imtheacht go Meiriceá. Bhain a dheartháir Patrick amach Nua Eabhrac i mí Aibreáin 1912, agus deirtear go rabh “sisters and brothers” i mBoston ag fanacht leis. Tháinig Patrick go Nua Eabhrac arís ar 1920/05/07, i gcuideachta a mhná nua-phósta, Mary Hunter (pósadh iad i mBéal Fearsaide ar 1920/04/07). Tháinig Aodh é féin go Nua Eabhrac i mí Lughnasna 1916 agus d'fhan mí ann, is cosail. Bhí a dheartháir John agus a dheirfiúr Miss E Graham ag fanacht leis i mBoston. Thaínig sé arís i mí Mheadhon an Fhoghmhair 1917, ar imirce bhuan an iarraidh seo. Seo an cur-síos a thug lucht inimirce air: 5' 3" ar airde, craiceann solusta, gruag dhonn, súile gorma.

Bhí Aodh ar a bhealach go St Paul, Minnesota, áit a rabh post teagasc fá n-a choinne — an post céanna a d'fhág Lorcán Ó Muireadhaigh nuair a phill sé ar Éirinn. Theagasc Aodh Béarla agus Matamaitic i gColáiste Naomh Thomáis annsin in 1917–18. Bhí sé ina árd-mhaighistir ar Rosemount Pub. Sch., 1918–9; agus ina Superintendant, Maple Lake H.S. district, Minnesota, 1919–20. Bhain sé amach M.A. ón University of Minnesota in 1919. Fuair a bhean chéile bás ar 16 Samhain 1919, i mBaile na hInse, agus cuireadh í i nDroim Bearach.


Aodh, a bhean agus a chlann c1917





Pósadh Aodh ath-uair, ar Margaret Teresa Meagher, ó Halifax, Nova Scotia, ar 18 Meadhon Foghmhair 1922. Tugadh an chlann amach go Meiriceá chuige annsin; bhain siad Boston amach ar 1922/09/15, i gcuideachta a n-aintín Ellen; bhí siad ar a mbealach an chéad-uair chuig a n-uncal John in Dorchester MA.

Bhí Aodh i gceannas ar Roinn an Oideachais, Coláiste Naomh Treasa, Winona, Minnesota, 1920–4. Foillsigheadh leabhar leis, The Early Irish Monastic Schools, i mBaile Átha Cliath in 1923. Rinneadh saoránach de Mheiriceá de in 1924. Bhain sé Ph.D. amach ón University of Minnesota in 1927, le tráchtas ar an mheadhon-oideachas i Minnesota. Bhí sé ina leas-ollamh le Oideachas, Ollscoil St Louis, 1927–30; agus ina Ollamh le Oideachas in Ollscoil John Carroll, Cleveland, ó 1930 go dtí 1949.

Fuair Aodh Mac Gréacháin bás le taom croidhe ar 2 Bealtaine 1952, agus cuireadh é in Cleveland. Beo ina dhiaidh bhí a bhean; a mhac, James, ina chomhnaí in Atlanta, agus a nighean, Maureen (a bhí pósta ar Charles Leo Beatty) in Cleveland, agus cúig ua. Bhí na deartháracha aige, Patrick agus John, in Boston; agus bhí ceathrar deirfiúrach ina gcomhnaí fá Dhroichead na Banna.



An teach inar tógadh clann Mhic Gréacháin
(Pioctúir: Ciarán Mac Murchaidh)


Craobh a gheinealaigh

                James Graham---------                                    Hugh Burns----------
                                |                                                       |
                Shanaghan       |                                        Kilkinamurry   |
                                |                                                       |
                         James Graham----------------------------------------------Ellen Burns
                         c1845–1918                       |                        c1848–
                                                          |  pósadh 1878/01/15
                     -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
                 m1  |   m2                                  |                 |                |                |           |          |              |
Susan T McKey------HUGH-------Margaret Teresa Meagher      Patrick            James            Mary (Minnie)   Susan      Agnes Anne   John           Ellen
c1882–1919     |   1878–1952 | c1887–                      1880–1967          1881–1936        c1883–1980      c1885–     1887–        c1889–1953     1894–
        m 1909 |             | m 1922                      m 1920             unmarried        m 1920                                  m c1917
               |                                             Mary F Hunter                       Patrick Doyle –1964                     Alice Sawey
               |  To US 1917                               To US 1912,1920                     son                        To US 1909     1887–1966
      ---------------------------                                                                Willie 1923–2013                      To US          To US 1914,1922
      |                         |                          Boston             Kilkinamurry     Kilkinamurry                            Boston
 James Gerard            Mary Teresa (Maureen)             family                                                                      family
 1912–1991               1915–2004                           John (1935–2000)                                                            James P (1918–1992)
 m 1940/03/17            m                                   others                                                                      John Francis (1919–1971)
   Mary Naterline Reid     Charles Leo Beatty                                                                                            Stephen
   1909–1988               1918–2001                                                                                                     Hugh Gerard (1923–1976)
 Atlanta                 Cleveland                                                                                                         John
 Fulton PA               two sons                                                                                                          Mary m Patterson
 family                                                                                                                                    Edward
   Maureen N                                                                                                                             Mary
   Kathleen                                                                                                                                   
   Suzanne E                                                                                                                                  


Foinsí:
John Graham, grandson of Hugh's brother John; Colum O'Hare, grandson of a sister of Susan McKey.
An Chartlannaí, Coláiste Naomh Treasa, Winona, Minnesota; Leabharlainn Phoiblí Cleveland; Cindy Donlin, Cleveland.
Sister M Bernetta Quinn, Design in Gold (stair Choláiste Naomh Treasa, Winona, Minnesota, 1907–1957) lgh. 39–40.
The American Catholic Who's Who 6 (1944–45) lch 171; Who was who in America 3 (1951–60) lgh 338–9.
Civil Registry; sluagh-thaifead 1901 agus 1911; páipéirí nuaidheachta; ancestry.com.
Tá mion-eolas ar na foinsí le fagháil ach "View Page Source" nó a mhacasamhail a roghnú ins an tsiortaitheoir (browser).


Ciarán Ó Duibhín
Úraithe 2022/08/17
Clár cinn / Home page / Page d'accueil / Hauptseite / Главная страница